Die Waterberg: Twee ikone

Hierdie laaste artikeltjie oor die Waterberg beskryf twee van die ikoniese persoonlikhede wat die streek oor die jare heen opgelewer het, te wete adv. J G Strijdom en Eugène Marais.

Adv. J G Strijdom

Johannes Gerhardus (Hans) Strijdom is op 14 Julie 1893 op Klipfontein, distrik Willowmore, gebore. Hy het later in die regte aan die Universiteite van Stellenbosch en Pretoria gestudeer voordat hy as prokureur op Nylstroom (Modimolle) begin praktiseer het.

In 1918 het adv. Strijdom afdelingsekretaris van die Nasionale Party in die Waterberg geword en het die kiesafdeling vanaf 1929 tot 1958 ononderbroke in die parlement verteenwoordig. Die rigsnoer van sy politieke denke was die verhouding tussen Afrikaans- en Engelssprekendes, die taalregte van die Afrikaner, die baasskap van die Blanke in eie gebied en die ekonomiese selfstandigheid van Suid-Afrika. Dit alles moes lei na een einddoel: die Republiek van Suid-Afrika. Hy was van 1954 tot sy afsterwe in 1958, die premier van die Unie van Suid-Afrika.

Buiten die politiek het hy sy liefde vir boerdery uitgeleef op die plaas Elsjeskraal op die Springbokvlakte en later op die plaas Sandvlakte naby Bela-Bela waar hy saam met sy broer geboer het.

Strijdom was getroud met Susan (née de Klerk). ʼn Seun en dogter is uit hulle huwelik gebore.

Hulle huis op Modimolle is vandag ʼn museum en die Hoërskool Hans Strijdom op Mookophong is na hom vernoem. Terloops, Skye Bester, Pieter en Ria Bester (E107) se kleindogter, was in 2019 die hoofmeisie van hierdie skool.

Eugène N Marais

Eugène Nielen Marais is op 9 Januarie 1871 in Pretoria gebore. Hy het in 1907 na die Waterberg verhuis waar hy o.a. op die plaas Rietfontein geloseer het. Dié faset van sy lewe is die onderwerp van die rolprent Die wonderwerker wat in 2012 op Suid-Afrikaanse televisie vertoon is.

Marais was ʼn veelsydige, dog komplekse persoon. Hy was ʼn digter, joernalis, advokaat, hipnotiseur, mediese dokter en natuurkundige.

Op Rietfontein doen hy indringend navorsing oor die gedrag van wilde diere, waaronder bobbejane en miere in hulle natuurlike habitat. Hierdie navorsing het later gelei tot die publikasie van die opsienbare Die siel van die mier (1934) en The soul of the ape (1969).

Maar dit is waarskynlik as digter waarvoor Marais die langste onthou sal word. Hy was die skepper van die klassieke Afrikaanse gedig Winternag, wat allerweë beskou word as die begin van die letterkundige poësie in Afrikaans.

"Winternag" - in die digter se eie handskrif

Marais het op 21 jarige ouderdom begin om morfien te gebruik en sy lewe is gekenmerk deur 'n verbete stryd teen verslawing. Op 29 Maart 1936 het hy selfdood gepleeg.

Wanneer dit reën in die Bosveld

Wanneer dit reën op Rietfontein

En deur die stof ‘n straal van groen verskyn,

Wanneer die wolke, swart en swaar belaai,

In voue oor die berge pak en swaai,

Dan sit oom Gysbert op die stoep alleen;

Hy asem sag die geur gemeng van stof en reën

En as jy net sy kalm gelaat bespreur,

Sou jy nooit dink iets wonderliks gebeur –

Dat daar ‘n jaar van knagend’ angs verdwyn,

Wanneer dit reën op Rietfontein.

    Hierbo is ʼn uittreksel uit Wanneer dit reën op Rietfontein, deur Eugéne Marais.

Eugene Marais, waarskynlik terwyl hy op Rietfontein in die Waterberg gewoon het

Alhoewel ons dit nie bo alle twyfel kon vasstel nie, het Marais dié gedig waarskynlik geskryf terwyl hy op uitnodiging van Gys en Maria van Rooyen tussen 1908 en 1916 op hulle plaas Rietfontein in die Waterberg gewoon het. Die Waterberg is as 't ware op ons voorstoep geleë.

Dié gediggie herinner sterk aan ons eie inwoners se dankbare erkentlikheid teenoor ons Hemelse Vader vir die milde reënbuie wat in die onlangse verlede in ons oord neergestuif het.

Volgens Neels Cornelius (E118) wat elke lewegewende reëndruppel nougeset aanteken, het hy meer as 350 mm sedert die aanvang van ons ietwat ongewone reënseisoen gemeet en opgeskryf.

Berigte dui daarop dat die vlak van plaaslike damme reeds noemenswaardig gestyg het. Nóg goeie nuus is dat die munisipale waterbeperkings wat reeds in 2015 ingestel is, onlangs opgehef  is - aldus Andries van der Heyde, ʼn joernalis wat verbonde is aan die plaaslike Pos-koerant.

Oord verwelkom Ria Nel

Ria Nel

Ria Nel (66) het onlangs haar intrek in E74 geneem. Sy sê dat haar keuse op hierdie eenheid geval het nadat sy omvattend navorsing gedoen het oor aftreeoorde oral in die land. Ons webtuiste het geen geringe rol in haar besluit gespeel nie. Sy is heel in haar noppies met ons oord omdat dit grootliks aan haar behoeftes voldoen. Sy is voornemens om gou by oordaktiwiteite betrokke te raak.

Ria is in Barberton gebore en getoë. Sy het in 1971 haar skoolloopbaan aan die Hoërskool Barberton voltooi. Hierna het sy die Hugenote Kollege op Wellington bygewoon waar sy in 1974 in die geesteswetenskappe gekwalifiseer het.

Sedert 1975 tot haar uittrede in 2015 was sy betrokke by die ontwikkeling van menslike potensiaal.

Na haar uittrede, verrig sy deeltydse werk ten einde aan haar voorliefde vir die natuur, reis, buitelugaktiwiteite en ander belangstellings voorkeur te gee.

Die Waterberg - Flora

Ná verlede maand se artikel oor die fauna wat in die Waterberg aangetref word, kom die streek se flora (plantlewe) vandeesmaand ter sprake.

Alhoewel ʼn verskeidenheid bronne geraadpleeg is, is ons hoofbron die uitstekende webtuiste met teks, kaarte, foto’s, ens. wat deur Warwick en Marlene Tarboton van Modimolle behartig word. Die titel daarvan is Waterberg BioQuest/BioSoektog.

Dis onmoontlik om binne die bestek van hierdie kort artikel reg te laat geskied aan die verstommende diversiteit van die flora wat in die Waterberg aangetref word, veral as daar in ag geneem word dat 271 boomspesies en  meer as 1000 spesies wildeblomme reeds aangeteken is. Weens die ontsaglike verskeidenheid kan ons uiteraard die fokus op slegs enkele plantsoorte plaas.

Terloops, ons is heel opgetoë oor die bekoorlike Afrikaanse benamings van sommige flora. Wat val nou mooier op die oor as boomname soos tontelhout, kierieklapper, raasblaar en huilboerboon of wildeblomname soos katpisbossie, mooinooientjie, poprosie en haaskos?

Alhoewel die kransaalwyn inheems aan die Waterberg is, kom dit wydverspreid in  Suid-Afrika voor en is gewild as ʼn tuinplant. Die bitter sap van die blare is vroeër net deur inheemse mense gebruik om ʼn verskeidenheid kwale te genees. Volgens een van Kwêvoël se bronne het die sap na die Tweede Wêreldoorlog ʼn rol gespeel in die behandeling van Japannese atoombomslagoffers.

Die kransaalwyn (Foto: Warwick Tarboton)

Die nektar van die bitterbos is vir skoenlappers onweerstaanbaar. Dié plant word deur inheemse mense as medisyne gebruik. Hulle droog die blom ook uit, maal dit fyn en gebruik dit as lekkerruikbabapoeier.

Die bitterbos (Foto: Onbekend)

Die poerabessie waarvan ten minste een in ons oord voorkom, dra onwelriekende  dog eetbare bessies. Inheemse mense maak ʼn spinasie-agtige dis van die jong blare.

Die poerabessie (Foto: Barry Vosloo)

Die Suurpruimboom word ongeveer 10 m hoog en dra eetbare vrugte waarvan rooswyn en jellie gemaak kan word. Dit lok ook vrugtevretende voëls soos loeries, tiptolle, spreeus ens. Die wildepruim is gewild by bonsai-geesdriftiges.

Die suurpruimboom (Foto: Onbekend)

2020-bestuurskomitee, Warmbad Renaissance-aftreeoord.

Die 2020-bestuurskomitee is pas verkies (portefeuljes word tussen hakies vermeld) Agter (v.l.n.r) verskyn Flip Dreyer (Onderhoud), Frikman Nel (Bestuursagent), Braam Cilliers (Hulpsekretaris), Gerhard van Rooyen (Sekuriteit), Marius Laubscher (Monitering van water- en kragverbruik) en Wessie van der Westhuizen (Administrasie). Voor (v.l.n.r.) Jadene Horne (Tuine), Werner Pauw (Ontwikkelaar), Barry Vosloo (Voorsitter en Kommunikasie), Neels Cornelius (Ondervoorsitter en Tuine) en Marie Snyman (Inwonerondersteuning). Afwesig: Ingrid van den Berg (Sekretaresse) en Elsa Erasmus (Finansies). 

Year-end Function - 2019

Our residents have paid tribute to the Social Action for producing seven excellent functions this year under the capable leadership of their convenor, Rita Vosloo. Sadly, after five years at the helm, Rita has decided to call it a day. Residents should be concerned that no-one has yet volunteered to take her place.

Their crowning achievement this year proved to be the Year-end Function that was held recently.

The photographs below provide an overview of the proceedings

F.l.t.r. are Elize Strydom, Linda Grobler, Bets Cilliers, Lettie Roode, Edna Cornelius, Ria Nel, Linkie Ellis and Rita Vosloo. Other stalwarts not appearing in the photograph are Mel Smith, Annetjie Maree, Magda van den Berg, Des Vos, Annatjie van Rooyen, Jadene Horne, Ria Bester, Hester Botes, Colleen Meredith, Elize Yeo, Annatjie du Plessis, Sheila Meyer and Eileen Laubscher

The pièce de résistance turned out to be the bushpig-on-the-spit prepared by Thys and MC van Zyl

Guests patiently waiting for proceedings to start

Residents Kobi Breedt and Elize Strydom performing hit songs of yesteryear

Zelda Nel receiving her prize from Edna Cornelius following a wine draw. Zelda is the wife of our Managing Agent, Frikman Nel

Dinner is served

The aftermath

Oord verwelkom Biebie Geldenhuys

Biebie Geldenhuys

Biebie Geldenhuys (74) het onlangs haar intrek in E116 geneem. Sy is in Mafeking gebore en het op Lobatse, Botswana, grootgeword. Nadat sy haar skoolloopbaan aan die Hoërskool Zeerust voltooi het, het sy by Standard Bank op Lobatse in diens getree.

Sy en Salmond is in 1966 getroud, waarna hulle hulle op Lobatse gevestig het. Drie kinders en vyf kleinkinders is uit hul huwelik gebore. Salmond het haar 11 jaar gelede ontval.

Oord verwelkom Hans en Ann Harmse

Hans en Ann Harmse

Hans (72) en Ann Harmse (68) het onlangs vanaf Mbombela (voorheen Nelspruit) na ons oord verhuis en hulle intrek in E24 geneem. Hans se oom en tante, wyle Ampie en Isabel Hattingh, was die eerste inwoners van ons oord en het geen geringe rol in hulle verhuising hierheen gespeel nie.

Hans is op Groot-Marico gebore en het op ʼn plaas grootgeword wat later ʼn gedeelte van die Madikwe-wildreservaat geword het. Nadat hy sy skoolloopbaan aan die Hoërskool Rustenburg voltooi het, het hy ʼn loopbaan in die mynbedryf gevolg. Hy het hom mettertyd as ʼn mynkaptein bekwaam.

Ann is op Randfontein gebore en het op die plaas Boekenhoutsfontein grootgeword. Dié plaas het vroeër aan oudpresident Paul Kruger van die ZAR behoort. Trouens, sy is ʼn direkte afstammeling van die oud-president. Sy het haar skoolloopbaan in 1969 aan die Hoërskool Bergsig op Rustenburg voltooi.

Terwyl hulle op Welkom gewoon het, het Ann jare lank die pos as luggehalte-analis by ʼn plaaslike goudmyn beklee. Hierbenewens het sy ʼn kwalifikasie in rekenaarstudie aan die plaaslike tegniese kollege behaal.

Hans en Ann vier later vanjaar hulle vyftigste huweliksherdenking. Hulle het twee seuns en drie kleinkinders.

Remarkable mimicry

A Diederik Cuckoo

PHILIP VAN DEN BERG (U34), writes:  Residents are probably well acquainted with the ‘dee-dee-dee-deederik’ call of Diederik Cuckoos during the summer. These birds are migratory intra-African brood parasites. They have a range of host species including Southern Masked Weavers.

One of the most astonishing features of Diederik Cuckoos is that they lay eggs that match the colour and markings of the host species.

When the female Diederik Cuckoo enters the host nest, she ejects or eats the host’s eggs. Then she lays only one egg in the nest.

The female ejects or eats the host's eggs

The egg hatches within 10 to 12 days, and the parasite chick receives the undivided attention of the host parents. In the picture below the host parent is a Southern Masked Weaver.

A Southern Masked Weaver feeding a Diereik Cuckoo chick

The fledgling remains dependent on its host parents. As winter approaches it flies back to Equatorial Africa purely on instinct.

Oord verwelkom Gerrie en Carol van der Westhuizen

Gerrie (77) en Carol (73) van der Westhuizen het voorheen in Zimbabwe en Nieu-Seeland gewoon voordat hulle na Suid-Afrika teruggekeer het. Hulle het onlangs hulle intrek in E17 geneem nadat hulle lank op Alberton gewoon het.

Gerrie is in Johannesburg gebore en getoë. Hy het sy skoolloopbaan in 1958 aan die Hoërskool Fakkel afgesluit. In 1962 het hy ʼn vakleerlingskap as ʼn ketelmaker voltooi en was vervolgens in die voormalige Rhodesië by ʼn familielid se sakeonderneming wat swaar nywerheidstoerusting vervaardig het, werksaam. Dié onderneming het later sy werksaamhede op Alberton voortgesit. Gerrie het in 2013 afgetree.

Carol is eweneens in Johannesburg gebore. Soos haar suster, Ann Harmse (E24), het sy op die plaas Boekenhoutsfontein grootgeword en is ʼn direkte afstammeling van ʼn voormalige eienaar van die plaas, oud-president Paul Kruger van die ZAR. Sy het haar skoolloopbaan in 1964 aan die Hoër Handelskool Rustenburg voltooi en het daarna as ʼn sekretaresse by verskeie werkgewers gewerk.

Gerrie en Carol is reeds vyftig jaar getroud. Hulle het drie kinders en vyf kleinkinders.

Die Waterberg - Fauna

Ná die onlangse inleidende artikel oor die Waterberg (klik op https://renaissancebushveldliving.blogspot.com/2019/09/die-waterberg-inleiding.html) om toegang daartoe te verkry)  kom die fauna (dieresoorte) wat in die streek aangetref word in hierdie artikel ter sprake. 

Alhoewel ʼn verskeidenheid bronne geraadpleeg is, is ons hoofbron die uitstekende webtuiste met teks, kaarte, fotos, ens. wat deur Warwick en Marlene Tarboton van Modimolle behartig word. Die titel daarvan is Waterberg BioQuest/BioSoektog.

Dis onmoontlik om binne die bestek van hierdie kort artikel reg te laat geskied aan die verstommende diversiteit van die fauna wat in die Waterberg aangetref word. Om maar enkeles te noem: 340 voëlspesies vind ʼn permanente tuiste in die streek, 157 soogdierspesies is reeds gelys, 120 reptielspesies word aangetref, 27 paddaspesies vorm ʼn melodieuse paddakoor, sowat 206 vlinderspesies fladder die Waterberg vol, ens.

Alhoewel ons uiteraard huiwerig is om enkele faunaspesies uit te sonder, is die fokus wat hierin hoofsaaklik op die kleinvolk geplaas word hopelik verskoonbaar.

Die statige bloukraanvoël is ʼn “grondlopende, eiesoortige blougrys voël met lang pote, ʼn dik kop met ʼn wit kroon, ʼn pienk bek en lang vlerkpluime wat soos ʼn stert lyk en wat feitlik tot op die grond strek.” Omdat die voël ʼn bedreigde spesie is, word dit deur wetgewing beskerm.

Die statige bloukraanvoël (Foto: Mich Veldman)

Daar bestaan talle wanopvattings oor spinnekoppe. Hulle is egter merkwaardige en interessante diertjies en meesal skadeloos vir mense. Hulle speel ʼn uiters belangrike rol in die natuur en in die landbouomgewing.

Die termietvreterspinnekop (Foto: Pieter Webb)

Een van ons inwoners, Philip van den Berg (E34), is ʼn wildlewefotograaf van formaat. Foto’s van oulike soogdiere noem hy “ag shame”-foto’s. Ons is die mening toegedaan dat die onderstaande foto vierkantig in daardie kategorie val!

Die klipklaasneus (Foto: Warwick Tarboton)

Die gorrelskurwepadda (foto onder) is 8 – 10 cm lank, sandbruin of grys met ʼn knopperige vel. Daar is ook rooi vlekke aan die dye.

Foto: Francis Bacon 

Oord verwelkom die Saundersons

Koos en Ina Saunderson

Koos (63) en Ina (59) Saunderson ken mekaar reeds van kindsbeen af. Hulle is in 1977 getroud en het vier kinders en tien kleinkinders.

Koos is in Polokwane gebore waar hy sy skoolloopbaan in 1973 aan die Hoërskool Tom Naudé voltooi het. Hierna het hy ʼn vakleerlingskap in vliegtuigplaatmetaalwerk by die Atlasvliegtuigkorporasie (tans Denel) voltooi. Hy het in 2017 uitgetree as die hoofinspekteur van vliegtuigonderdele by Aerosud Aviation, ʼn lugvaartingenieurs- en vervaardigingsmaatskappy naby Pretoria.

Ina is in Pomfret gebore en het in Bloemhof grootgeword waar sy haar skoolloopbaan aan die plaaslike hoërskool voltooi het. Hierna het sy verpleegopleiding aan die provinsiale hospital op Wolmaransstad ontvang en mettertyd gevorder tot die posisie van stafverpleegster.

Nadat hulle amptelik pensioentrekkers geword het, het hulle verskeie aftreeoorde oorweeg voordat hulle E44 in ons oord gekoop het. Hulle is baie ingenome met hul keuse, want hulle wooneenheid is gerieflik en die oord se veiligheidsmaatreëls is baie goed.

Oord verwelkom die Laubschers

Die Laubschers

Marius (61) en Eileen (62) Laubscher het onlangs hulle intrek in E53 geneem. Hulle sê dat hul eenheid ruim en gerieflik is. Hulle het ook groot waardering vir die rustigheid en veiligheid wat hulle in ons oord ervaar.

Eileen is in Coligny gebore en getoë. Sy het later haar skoolloopbaan aan die Hoërskool J J Pienaar in Potchefstroom voltooi. Hierna het sy verskeie administratiewe poste beklee en het onder andere 20 jaar lank by die Departement van Justisie gewerk.

Marius is op Grootfontein, Namibië gebore. Hy en sy gesin het egter later na Jan Kempdorp verhuis. Hy het sy skoolloopbaan aan die Hoërskool N J Haines in Kimberley voltooi. Hierna het hy ʼn vakleerlingskap in ketelmakery by ʼn maatskappy in Welkom voltooi. Later was hy by verskeie myne in Welkom werksaam voordat hy in 2019 uitgetree het.

We welcome new resident, Tom Robson

Tom Robson

Although one could easily mistake Tom Robson (77) for a Scotsman due to his accent, he is actually a born and bred Geordie. Geordie is a nickname for a person from the town of Gateshead in the Tyneside area of North East England, and the dialect used by its inhabitants.

After completing his school career at Whitehall Rd. School, he was apprenticed to Messrs Clarke Chapman in Gateshead where he eventually qualified as an electrical fitter.

In 1983 Tom moved to South Africa to assume a position with Escom in Middelburg. He eventually retired here at the age of 65.

Tom knows Bela-Bela pretty well having lived here on and off since 2006.

Due to personal circumstances he was obliged to find suitable accommodation, preferably in a retirement village. After a thorough search here and elsewhere, he decided that Unit 79 in our village meets most of his needs. The unit is compact, the residents are friendly and helpful, and the village security is superior to anything he came across elsewhere.

Tom has one son who lives in Krugersdorp.

Die Waterberg - Inleiding

Vroeër vanjaar het hierdie webjoernaal ’n reeks artikels geplaas oor aspekte van die geskiedenis van ons dorp. In die volgende reeks span ons die net wyer ten einde ons groter omgewing onder die loep te neem: die Waterberg.

Alhoewel ʼn verskeidenheid bronne uiteraard geraadpleeg sal word, is ons hoofbron die uitstekende webtuiste met teks, kaarte, foto’s, ens. wat deur Warwick en Marlene Tarboton van Modimolle behartig word. Die titel daarvan is Waterberg BioQuest/BioSoektog.

Die Waterberg is asʼt ware op ons voorstoep geleë. Die naam van die bergreeks is afkomstig van die sandsteenformasies wat voldoende water behou om ʼn volhoubare habitat vir mens en dier te vorm.

Die Waterberg is asʼt ware op ons voorstoep geleë. Bela-Bela lê heel suid

Die Waterberg is in wese ʼn verhewe plato, gevorm soos ʼn groot omgekeerde piering wat sowat vier- tot vyfhonderd meter bo die omringende Springbokvlakte uittroon. Die plato bereik sy hoogste punt van 2088 meter bo seevlak in die Marakele Nasionale Park.

Die Waterberg troon sowat vier- tot vyfhonderd meter bo die omringende Springbokvlakte uit (Foto: Warwick Tarboton)

Die gebied strek vanaf Mokopane in die ooste tot by Thabazimbi in die weste. Vaalwater vorm die middelpunt. Dit word aan drie kante deur majestueuse kranse begrens.

Die skouspelagtige kranse van die Waterberg (Foto: Dries de Jager)

Die Waterberg beslaan ongeveer 14 000 m². Dis gelykstaande aan sowat tweederdes van die oppervlakte van die Nasionale Krugerwildtuin.

Die gebied word deur verskeie  riviere gedreineer, onder andere die Mogol, Palala, Mothlabatsi, Sterk, Mogalakwena en Sand.

Die waarde van die Waterberg vir biodiversiteit is geleë in die feit dat populasies van ongeveer 2000 plantspesies hier voorkom. Hiervan het ongeveer 30 ʼn beperkte verspreidingsgebied en is òf skaars òf bedreig. Sowat 119 soogdierspesies, 98 reptielspesies, 447 voëlspesies, 242 skoenlapperspesies en 91 spesies naaldekokers en waterjuffers is onder andere hier opgeteken.

Die Waterberg word relatief yl bewoon en groot dele word aangewend vir bewaring en wildboerdery.

Recent Spring Breakfast a delightful affair

Our Spring Breakfast recently presented by the Social Action, was once again a most enjoyable event. Not only were the food and drink outstanding, the social interaction among residents was something to behold. The pictures below provide a brief overview of the function.

Dishing up a spread second to none are Ingrid van den Berg, Edna Cornelius and Magda den Berg

F.l.t.r are Pieter Maas, Dalla Posthuma, Annatjie du Plessis, Hester Botes, Lettie Roode and Sophia Maas

Flip Dreyer and Philip van den Berg collecting the dirty dishes

Emily Langa did the washing up

An animal without a what?!

 Philip van den Berg 

Our in-house environmentalist, PHILIP VAN DEN BERG (U34), writes: In our village live animals without a mouth or an anus. They are called antlions.

These wonderful creatures live most of their lives underground in conical pits they make in dry, sandy areas.

Conical pits

At the bottom of the pit, buried in the sand, is this squab creature with its sharp, curved jaws. If an insect walks into one of these pits it will stumble down the loose, sandy sides.

Antlion in its pupal stage 

The antlion will immediately start squirting up sand resulting in the hapless victim sliding down into its formidable jaws. The antlion will then commence sucking out its body juices.

Because the antlion does not have an anus, all the metabolic waste generated is stored and eventually voided at the end of its pupal stage before its transformation into an adult insect resembling a dragonfly. As soon as the adult's wings are fully opened, it flies off in search of a mate.

Antlion in its transformed adult form